ปัจจุบันการรักษาโรคด้วยยาสมุนไพรได้รับความนิยมแพร่หลายมากขึ้น จากนโยบายสาธารณสุขเน้นการผสมผสานการรักษาแพทย์แผนไทยและแผนตะวันออกเข้าด้วยกัน อีกทั้งผู้ป่วยส่วนใหญ่ต้องการหลีกเลี่ยงอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาแผนปัจจุบันโดยใช้ยาสมุนไพรเข้ามาช่วยในการรักษา โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่ได้รับยาหลายขนาน แต่เนื่องจากสมุนไพรส่วนใหญ่ประกอบด้วยสารเคมีจากธรรมชาติเมื่อเข้าสู่ร่างกายจะถูกเปลี่ยนแปลงโดยกระบวนการทางชีวเคมี และถูกกำจัดออกจากร่างกายเช่นกัน เช่น cytochromes P450 เป็นต้น ดังนั้นเมื่อใช้สมุนไพรร่วมกับยาแผนปัจจุบัน อาจก่อให้เกิดอันตรกิริยาระหว่างยาและสมุนไพรได้
จากการศึกษาและวิจัย สามารถสรุปกลไกการเกิดอันตรกิริยาระหว่างยาและสมุนไพรได้ดังนี้
สมุนไพร | กลไก | ผล |
กระเทียม | ลดความดันโลหิต | เสริมฤทธิ์ทำให้ความดันลงมาก |
เหนี่ยวนำเอนไซม์ CYP3A4 | ระดับยาในเลือดลดลง | |
เหนี่ยวนำ P-glycoprotein | ระดับยาในเลือดลดลง | |
ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด | เพิ่มความเสี่ยงภาวะเลือดออก | |
ขมิ้นชัน | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4, 1A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
เหนี่ยมนำเอนไซม์ CYP2A6 | ระดับยาในเลือดลดลง | |
เจียวกู่หลาน | ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด | เพิ่มความเสี่ยงภาวะเลือดออก |
ชะเอม | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4 | |
ทองพันชั่ง | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4, 1A4, 2C6 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
บัวบก | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4, 1A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
แปะก๊วย | เหนี่ยวนำเอนไซม์ CYP3A4, 2C19 | |
ฟ้าทะลายโจร | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4, 1A4, 2C9 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด | เพิ่มความเสี่ยงภาวะเลือดออก | |
มะรุม | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
มีผลลดความดันโลหิต | เสริมฤทธิ์ทำให้ความดันลงมาก | |
รางจืด | ยับยั้งเอนไซม์ 1A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
ลูกใต้ใบ | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4, 1A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
โสม | ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด | เพิ่มความเสี่ยงภาวะเลือดออก |
หญ้าหนวดแมว | ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4 | ระดับยาในเลือดสูงขึ้น |
มีโพแทสเซียมเป็นองค์ประกอบสูง | ||
เห็ดหลินจือ | ยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด | เพิ่มความเสี่ยงภาวะเลือดออก |